Grenzen in Beweging

Gebied Noord

Op 1 januari 2019 gingen de gemeenten Haarlemmermeer en Haarlemmerliede & Spaarnwoude op in één gemeente en ontstond het huidige gebied Haarlemmermeer-Noord. Ingeklemd tussen Haarlem en Amsterdam vormt Noord een thuis voor dertigduizend inwoners, die wonen en leven in een tiental kernen en buurtschappen, ontstaan in uitgestrekt polderlandschap. De leefgemeenschappen verschillen in omvang en samenstelling, maar hebben met elkaar gemeen dat hun geschiedenis en heden voor een groot deel is bepaald door het krachtenspel dat zich buiten de gemeentegrenzen voltrok. De druk op de schaarse ruimte is er nog steeds groot. In deze meest noordelijke punt van de gemeente zal de druk van de omliggende steden en Schiphol ook de toekomst sterk beïnvloeden. Wie een poging doet om het gebied te kenmerken ziet op het eerste gezicht veel overeenkomsten met de rest van de gemeente. In Noord treffen we ook dubbeldorpen (Zwanenburg-Halfweg), historische kernen (Lijnden), en contrastdorpen (Spaarndam) aan. Evenmin laten gegevens over inkomen, opleidingsniveau, demografie en gebruik van sociale verzekeringen noemenswaardige verschillen zien. De specifieke kenmerken van dit gebied vallen pas op als je de blik niet richt op het gebied, maar vanuit het gebied zelf kijkt. Niet vanuit de verschillende beleidsdomeinen of statistische gemiddelden, maar vanuit de historie en de transformaties die het gebied heeft doorstaan. Veranderingen in het ontwerp van de ruimte en van infrastructuur, maar ook veranderingen in de ervaringen van oude én nieuwe inwoners in hun strijd voor vernieuwing en/of behoud van het oude. Een blik vanuit het gebied zelf, ondersteunt en stimuleert het gebiedsgericht werken en maakt het ook mogelijk om de blik van de hectiek van het moment te richten op mogelijkheden in een nabije toekomst. Vanuit deze blik springt één specifiek kenmerk van Noord vooral in het oog: de dynamische grens.

"Men moet zulke gebieden niet zien als een vele malen vergroot stadspark."

Bij het woord grens denken we vaak aan een geografische of een bestuurlijke grens, maar het woord kent meer betekenissen. In het alledaagse gebruik betekent grens niet alleen scheiding, maar ook nabijheid en verbinding, zoals in de zin: ‘mijn huis grenst aan het bos’. En het woord ‘grens’ verwijst niet slechts naar een materiële grens, maar ook naar ideële aspecten of waarden. Zo spreken we over de grens tussen de kinderjaren en de pubertijd, of van grensoverschrijdend gedrag, als we bepaalde handelingen afkeuren. In deze verkenning gebruiken we ‘grens’ in de volle breedte van de betekenis van het woord. Naast de talrijke verschuivingen van de gemeentegrenzen, met in de eerste plaats bestuurlijke implicaties, zijn er in het noordelijk deel van Haarlemmermeer namelijk óók andere grenzen en barrières beslecht. Sommige grenzen lieten zichtbare sporen na in het landschap, waar anderen vooral in de hoofden en harten van mensen voortleven; maar ook deze laatste mentale grenzen beïnvloeden de toekomst van gebied en gemeenschappen. Wanneer we de druk van de omliggende verstedelijking in samenhang bezien met de identiteiten en mentaliteiten van de inwoners in dat gebied, krijgen we beter zicht op de mogelijkheden en waarschijnlijke ontwikkelingen in de toekomst. Vanuit deze typering van Noord dringt het thema ‘grensverschuiving’ zich op als leidraad voor deze jubileumpublicatie: het wegvallen van een gemeentegrens, het trekken van een gebiedsgrens en het overgaan van het verleden naar de toekomst. Methodisch hebben we daarom twee scherpe keuzes gemaakt: we nemen het perspectief vanuit het gebied zelf én gebruiken het woord ‘grens’ in zijn volle betekenis. Daarmee stond de opzet vast. Deze opzet verklaart tevens de titel van de verkenning: Grenzen in Beweging.