Het huidige Cruquius heeft zijn oorsprong in de ambitie van koning Willem I om de strijd tegen het water in zijn voordeel te beslechten. Bij de drooglegging van het Haarlemmermeer verkoos hij de tot dan toe ongekende capaciteit van de stoommachine boven de traditionele windkracht. De aanblik van de huidige Ringdijk wordt er nog steeds door bepaald. In plaats van 160 windmolens werden drie gemalen op strategische plekken geplaatst. ‘De Cruquius’, ‘s werelds grootste stoommachine, kreeg een plek op het ‘knooppunt’ waar de rivier ‘Het Spaarne’ het Haarlemmermeer binnenstroomde. De komst van het gemaal trok de allereerste bewoning aan. In eerste instantie waren het de bedieners van het gemaal, die op de dijk dichtbij ‘De Cruquius’ kwamen wonen. De oude opzichterswoning herinnert ons nog aan deze eerste pioniers. Het gemaal werd in 1933 buiten werking gesteld en doet sinds 1934 dienst als museum over de waterbeheersing in Nederland.
Cruquius
Omdat er in het dorp nauwelijks voorzieningen waren zijn Cruquianen van oudsher verbonden met het aangrenzende en welvarende Heemstede. Voor voedsel, brandstof of verenigingsleven moesten inwoners de eigen kern uit. En familie- en vriendschapsbanden lieten zich niet beperken door de Ringvaart en –dijk. Evenals andere historische kernen kent Cruquius een hechte gemeenschap. De meeste inwoners hebben dan ook een stevig sociaal netwerk, waar zij op terug kunnen vallen. De toenemende vergrijzing van de bevolking vergt aandacht. Voor ouderen en zorgbehoevenden is het, door gebrek aan voorzieningen, lastig om in de eigen woonplaats zelfstandig te blijven wonen.
De komende jaren staat Cruquius een aantal flinke uitbreidingen te wachten. Aan de noordkant van de Kruisweg wordt begonnen op het terrein van epilepsie-instelling SEIN een woongebied gerealiseerd van ongeveer 1.000 woningen. Mede hierdoor gaat het inwoneraantal vervijfvoudigen: van 1.100 naar 5.500 in 2030. Met name het aantal kinderen zal explosief toenemen. Momenteel wonen er op het terrein ongeveer 240 zorgbehoevenden. De komst van nieuwe bewoners zou een wederzijdse integratie kunnen stimuleren. In de parkachtige setting, ontworpen in de jaren ’60 door landschapsarchitect Warnau, kunnen nieuwe inwoners en zorgbehoevenden de aanwezige voorzieningen, zoals het zwembad, de manege en kinderboerderij met elkaar delen. Voor de zuidzijde van Cruquius (Cruquiushof en Cruquiusdijk) zijn er ook nieuwbouw- en renovatieplannen. Deze uitbreiding op langere termijn biedt mogelijkheden om het voorzieningenniveau in de kern te verbeteren. De vergrijzende bevolking van Cruquius zou hiervan kunnen profiteren.
Evenals in andere randkernen wordt de bereikbaarheid van de kern als problematisch ervaren. De bezoekers van de woonboulevard zorgen nu al voor verkeersdrukte. Met de aanstaande nieuwbouw zullen de verkeersstromen rond Cruquius verder toenemen. De geplande ontwikkelingen zullen gepaard gaan met infrastructurele aanpassingen. Cruquianen hechten aan het behoud van de historische bebouwing. De oorsprong van de gemeente Haarlemmermeer ligt immers in hun kern.