Veiligheid

Criminaliteit in Haarlemmermeer

Haarlemmermeer is een veilige gemeente om in te wonen en te leven, zo blijkt uit tal van benchmarks en monitors. In slechts vier van de vijftig grootste gemeenten in Nederland is het aantal geweldsmisdrijven en vernielingen per duizend inwoners lager (Atlas van Gemeenten, 2017). Op de ranglijst van onveilige gemeenten staat Haarlemmermeer in 2018 op plek 102 (AD Misdaadmeter). Ook voelen Haarlemmermeerders zich veiliger dan in andere 70.000+gemeenten en zijn zij naar eigen zeggen minder vaak slachtoffer van criminaliteit (Veiligheidsmonitor, 2016).
 
De veiligheidssituatie in Haarlemmermeer is bovendien verbeterd. De afgelopen jaren nam in de gemeente namelijk het aantal misdrijven dat de politie registreerde af, en werden mensen naar eigen zeggen ook minder het slachtoffer van criminaliteit. De ontwikkeling in Haarlemmermeer past in een landelijke trend. Na een stijging van criminaliteit van de jaren ’60 tot de jaren ’90, is sinds de eeuwwisseling sprake van een daling. Ook in andere westerse landen is een daling te zien van criminaliteit (Bron: CBS, 2018 ).

 

Criminaliteit

Sinds 2010 is het aantal door de politie geregistreerde misdrijven afgenomen van bijna 14.000 per jaar naar minder dan 10.000 in 2017: een daling van bijna 30%. Gemiddeld genomen wordt een derde van de misdrijven opgehelderd, maar dit verschilt sterk per type misdrijf.

Vormen van criminaliteit

Het overgrote deel van de geregistreerde criminaliteit betreft een vermogensmisdrijf (59%), waarbij het in de meeste gevallen gaat om diefstal en inbraak. Verkeersmisdrijven, zoals het verlaten van de plaats van een ongeval en rijden onder invloed, komen daarna het vaakst voor (16%). En bij 9% van de misdrijven ging het in 2018 om vernieling en misdrijven tegen de openbare orde. In 2018 werden bijna 600 gewelds- en seksuele misdrijven gepleegd, dat is 6% op het totaal. Het gaat hier voornamelijk om bedreiging en mishandeling.

Trends criminaliteit

De daling van de geregistreerde criminaliteit wordt voornamelijk veroorzaakt door een forse afname van het aantal vermogensmisdrijven. Deze veelvoorkomende vorm van criminaliteit is in vrijwel elke kern afgenomen. Sinds 2010 is dit aantal teruggelopen van 7500 naar 5490 in 2018; een daling van ruim 25%. Ook het aantal drugsdelicten is in de politie-registraties sterk afgenomen. De overige vormen van criminaliteit vertonen over de afgelopen jaren min of meer een stabiel beeld in de registraties bij de politie.


 

Een vergelijking met Nederland

Regionaal bestaan grote verschillen in criminaliteit en onveiligheidsgevoelens. Zo worden inwoners van stedelijke regio's geconfronteerd met meer criminaliteit én ervaren zij meer onveiligheidsgevoelens (Bron: CBS, 2018). Hoewel de verschillen tussen stad en platteland kleiner worden, is het voor een gemeente als Haarlemmermeer, middenin in de Randstad, niet verwonderlijk dat het aantal misdrijven boven het landelijk gemiddelde ligt. De omvang van de criminaliteit ligt met 63 misdrijven per 1000 inwoners in Haarlemmermeer  in relatief opzicht iets hoger dan het landelijke cijfer (46 per 1000 inwoners). Met uitzondering van geweldsmisdrijven, komen alle andere vormen van criminaliteit verhoudingsgewijs wat vaker voor dan in Nederland. Op de ranglijst van onveilige gemeenten staat Haarlemmermeer in 2018 op plek 102 (Bron: AD Misdaadmeter).

High Impact Crimes

High Impact Crimes zijn delicten met een grote impact op het slachtoffer, diens omgeving en het veiligheidsgevoel in de maatschappij. Om die reden krijgt de aanpak van deze criminaliteit veel aandacht vanuit de gemeente, de politie en het Openbaar Ministerie. Bij High Impact Crimes gaat het om: woninginbraak, overvallen, straatroof, zakkenrollerij en geweld. In het figuur staan het aantal geregistreerde High Impact Crimes in Haarlemmermeer over de afgelopen jaren. Te zien is dat straatroof en gewelddadige overvallen beduidend minder vaak voorkomen dan woninginbraken en zakkenrollerij. De aantallen schommelen bovendien te zeer om te kunnen spreken van een trend.
Het aantal woninginbraken nam na drie jaar van daling, voor het eerst weer toe. Hiermee is het aantal woninginbraken in 2017 is met 543 weer op het niveau van 2015. Sinds 2013 neemt het aantal geristreerde gevallen van zakkenrollerij scherp af.

Slachtofferschap criminaliteit

Bij de daling (of stijging) in de politiecijfers kan men zich de vraag stellen in hoeverre deze de werkelijke ontwikkeling van de criminaliteit weergeven. Een verandering in het aantal door de politie geregistreerde misdrijven kan namelijk ook door andere factoren worden beïnvloed. Vaak genoemd is de waargenomen daling in de bereidheid van burgers om aangifte te doen van criminaliteit die (mede) voor een daling zorgt (WODC, 2016). Daarnaast zijn politiecijfers een afspiegeling van beleidsprioriteiten en kan ook de beschikbare capaciteit zijn invloed hebben op de geregistreerde misdaad. Ondanks deze vertroebelende factoren is er toch reden aan te nemen dat daadwerkelijk sprake is van een verbetering van de veiligheidssituatie. De daling in criminaliteit zien we namelijk  niet alleen terug in politiecijfers, ook geven inwoners in enquêtes aan minder vaak slachtoffer te worden van misdrijven. Landelijk is dit percentage teruggelopen van 20% in 2013 naar 16% in 2017. Haarlemmermeer beweegt, al schommelend, mee met deze landelijke daling (zie figuur x).
 

Onveiligheidsgevoelens

Haarlemmermeer is aantoonbaar veiliger geworden, maar voelen inwoners zich ook veiliger? Een nog altijd veelgehoorde aanname is dat, hoewel de misdaadstatistieken verbeteren, burgers zich juist onveiliger voelen. Het meten van (on)veiligheidsgevoelens over langere periodes is lastig, maar recente onderzoeken rekenen af met deze aanname, want: de onveiligheidsgevoelens zijn ook gedaald, maar veel minder sterk dan de criminaliteit (CBS, 2015; Smeets & Vollaard, 2015). De landelijke daling van onveiligheidsgevoelens is eveneens waar te nemen in Haarlemmermeer. De lokale trend is echter grillig en er zijn minder metingen beschikbaar, zodat we voorzichtig moeten zijn hier al te stevige conclusies aan te verbinden.

Waardoor worden onveiligheidsgevoelens beïnvloed?

Een belangrijke en tegelijkertijd complexe vraag is: hoe onveiligheidsgevoelens bij burgers ontstaan? Onderzoeken uit diverse takken van de wetenschap laten zien dat het verband tussen onveiligheidsgevoelens van bewoners en de feitelijke criminaliteit in een wijk minder direct is dan vaak wordt verondersteld (SCP, 2006). Er zijn namelijk veel meer factoren die gevoelens van (on)veiligheid bepalen. Een aantal is moeilijk of misschien wel onmogelijk door (lokaal) beleid te beïnvloeden. Denk aan persoonlijke kenmerken die bepalen in welke mate individuen zich angstig voelen als gevolg van bepaalde signalen: de één zal zich door zijn persoonlijkheid, leefstijl of subjectieve inschatting van de eigen kwetsbaarheid in een bepaalde situatie wel angstig voelen en de ander niet. Maar ook grote sociaal-culturele ontwikkelingen als individualisering, globalisering en mediatisering kunnen gevoelens van onveiligheid aanwakkeren (Blokland, 2009; Lub, 2015). Veilig voelen is dus meer dan misdaad bestrijden.
 
Naast deze individuele en maatschappelijke factoren kunnen ook kenmerken van de directe woonomgeving angst aanwakkeren (SCP, 2006). Hierop heeft de (lokale) overheid meer mogelijkheden tot ingrijpen (Lub, 2015). Door het ruimtelijk ontwerp van de openbare buitenruimte kunnen in buurten of wijken onbedoeld plekken ontstaan, waarin signalen besloten liggen die duiden op de (mogelijke) aanwezigheid van kwaadwillende mensen. Eventuele overlast en verloedering versterken het gevoel van onveiligheid: dit geeft namelijk een indruk van de aanwezigheid van ‘onbekenden’ die normoverschrijdend gedrag vertonen. Naast ruimtelijke kenmerken kunnen ook broze sociale buurtnetwerken gevoelens van angst vergroten (SCP, 2002; 2006; Blokland, 2009). Buurtbewoners kennen elkaar niet of oppervlakkig, waardoor zij elkaar eerder als vreemden zien. En vreemden worden als minder voorspelbaar beschouwd dan persoonlijke bekenden.
 

Onveiligheidsgevoelens in de eigen buurt

Een onveilig gevoel in de eigen buurt komt bij inwoners minder vaak voor. Tussen de 15% en 20% geeft aan zich daar soms of vaak onveilig te voelen. Ook hier is voor Haarlemmermeer sprake van een lichte verbetering sinds 2015, maar is het wederom te vroeg om daar al conclusies aan te verbinden.