Maar weinig plaatsen hebben zo’n uitgesproken naam: Halfweg is halverwege gelegen tussen Haarlem en Amsterdam. Het was eens een dunne strook land omringd door woeste wateren van het IJ en Spieringmeer (het latere Haarlemmermeer). Vanaf hier trachtte men, met behulp van spuisluizen, het waterpeil te beheersen. Deze plek leende zich bij uitstek voor Rijnlands gemeenlandshuis: Huize Swaenenburgh werd hier in 1645 voor het hoogheemraadschap gebouwd. Later verwierf dit gebouw faam om de nauwkeurige meteorologische metingen die er in de 18e en 19e eeuw werden verricht. Samen met metingen uit Utrecht en De Bilt wordt deze historische reeks gebruikt bij internationaal klimaatonderzoek.
Halfweg
In 1632 werd de trekvaart tussen Haarlem en Amsterdam aangelegd; de belangrijkste vervoersader voor passagiers en klein vracht. Bij Halfweg was het stuk land te smal voor een trekvaart waardoor passagiers hier gedwongen waren tot overstappen. De overgang werd een ontmoetingsplaats met logementen en tapperijen voor passagiers en stallen voor trekpaarden. Door het smalle land ontstond hier een bruisend 17e-eeuws dorpje, toen nog Houtrijk en Polanen geheten.
Later, in 1839, reed de eerste stoomtrein van Nederland op het traject Amsterdam – Haarlem. Bijna een eeuwlang had Halfweg hier een station, maar overstappen was niet langer nodig. Na jaren van afwezigheid werd in 2012 het nieuwe station Halfweg-Zwanenburg geopend.
Halverwege de 19e eeuw wint Halfweg een belangrijke slag tegen het water. In 1852 wordt het Haarlemmermeer drooggelegd – een nieuw stoomgemaal bij Halfweg moet de verloren boezemcapaciteit compenseren – en in 1873 wordt ook het IJ bij Halfweg ingepolderd. Door het teruggedrongen gevaar verliest het gemeenlandshuis zijn functie als uitvalsbasis voor inspecties van de Spaarndammerdijk. De ingepolderde kleigrond leent zich uitstekend voor suikerbieten. In 1862 neemt de beetwortelsuikerfabriek intrek in Huize Swaenenburgh. Daar ontstaat, na een fusie en overname, een enorm fabriekscomplex. De arbeiders vestigen zich nabij de fabriek en geven een impuls aan het verenigingsleven. Naburig Zwanenburg profiteert mee en groeit uit tot een volwaardig dorp. De (historische) banden, ontstaan uit werk en vereniging, maken Halfweg en Zwanenburg tot één gemeenschap.
Vanaf 1900 werd Halfweg de hoofdkern van de gemeente Haarlemmerliede en Spaarnwoude. Het eerste raadhuis (1906) werd hier gevestigd en nieuwe woonwijkjes werden gebouwd met een badhuis, winkels en parkjes. Maar de verbinding tussen Haarlem en Amsterdam drukte wederom een stempel op het dorp. Voor de verbreding van de Hoofdweg moest het centrale dorpsplein wijken en bij een tweede verbreding in 1957 kwam er een definitieve scheiding tussen de woningen van het noordelijk en zuidelijk deel. Momenteel ligt bij de renovatie van de N200 de nadruk op groen en leefbaarheid, maar de belangrijke verbindingsweg dwars door het dorp is een gegeven. De suikerbietenfabriek sloot haar deuren in 1992. Huize Swaenenburg en de rest van het oude fabrieksterrein staan in ontwikkeling van het project SugarCity; de kenmerkende silo’s zijn al getransformeerd tot een modern kantorencomplex.