Haarlemmerliede en Penningsveer

Precies tegenover het huidige Haarlemmerliede – aan de overzijde van rivier De Liede – duikt deze plaatsnaam als eerst op. Het werd gebruikt voor een afzonderlijke heerlijkheid met een eigen bestuur. Tegenwoordig hoort dit stukje land bij Haarlem; de zuidoostelijke punt van de Waarderpolder. Het huidige dorp Haarlemmerliede ligt aan de oostzijde van De Liede. Bij de reformatie in 1587 werd de kerk van Spaarnwoude overgenomen door protestanten. De katholieken verhuisden in 1630 naar een boerenschuur aan de Liedeweg. Deze kerkvestiging was het begin van lintbebouwing langs de Liedeweg. De boerenschuur maakte plaats voor De Sint-Jacobus de Meerderekerk, die nog altijd beeldbepalend is voor het dorp.

Haarlemmerliede heeft nog een paar boerderijen uit de tweede helft van de 19e eeuw, maar de verdere bebouwing bestaat uit eenvoudige woonhuizen en bedrijfspanden uit de eerste helft van de 20e eeuw en twee kleine woonerven uit de tachtiger jaren.

Buurtschap Penningsveer ligt wat noordelijker aan dezelfde oever. De naam verwijst naar de wijze waarop reizigers vroeger voor één penning met het veer De Liede werden overgezet. In 1521 werd het veer door een dam met spuisluis vervangen en later door een brug. Het buurtschap heeft door de jachthaven een sterke recreatieve functie. Penningsveer heeft ook een belangrijke positie in de waterverdediging van Amsterdam. Er ligt hier namelijk een fort, dat eerst onderdeel was van de Posten van Krayenhof (1813) en daarna is opgenomen in de Stelling van Amsterdam.