Hoofddorp
Op het punt waar de Hoofdvaart en Kruisvaart elkaar snijden werd Kruisdorp – het latere Hoofddorp – gevestigd. De twee watergangen verdeelden het land in vier gelijke carrés die werden aangewezen voor bebouwing. Het dorp ontwikkelde zich voortvarender dan het zuidelijker gelegen Venneperdorp. Vanaf het voorjaar van 1861 werd de wekelijkse veemarkt op het marktplein gehouden, later gevolgd door de wolmarkt in 1863. Met de komst van het Raadhuis werd nogmaals onderstreept dat Kruisdorp de status als ‘hoofddorp’ van Haarlemmermeer had verworven.
Het agrarische midden van de polder omwikkelde zich aanvankelijk trager dan de gebieden langs de Ringvaart, waar de verbinding met de ‘overkant’ een positieve uitwerking had op de beschikbaarheid en diversiteit aan arbeidsmogelijkheden. De komst van de Haarlemmermeerspoorlijn (1912) betekende een impuls voor de ontwikkeling van Hoofddorp. De verbeterde bereikbaarheid ontnam mensen een barrière om zich hier te vestigen en maakte de weg vrij voor de komst van het Polderhuis een jaar later. De vergaderingen van de Waterschappen die hier voortaan werden belegd, betekenden een versterking van de bestuurlijke functie van Hoofddorp.
Het volkomen symmetrische bouwplan voor het toenmalige Kruisdorp heeft niet kunnen verhinderen dat het dorp zich anders ontwikkelde. Het succes en de expansie van luchthaven Schiphol was niet alleen de aanzet tot verdere uitbreiding van Hoofddorp. Het forceerde eveneens dat de uitdijing zich westwaarts zou voltrekken, van het vliegveld af, waardoor het oude dorpscentrum binnen het huidige Hoofddorp zuidoostelijk is gelegen.
De werkgelegenheid op en rond Schiphol deed de vraag naar woningen in de polder stijgen. Vanaf de jaren ’70 kwamen de eerste planmatige uitbreidingen van Hoofddorp van de grond; deze staan per wijk op deze website beschreven. In 1970 telde Hoofddorp iets meer dan 9.200 inwoners; ongeveer een zesde van het totaal in Haarlemmermeer. In 1995 waren dit er al ruim 42.000. Inmiddels telt Hoofddorp meer dan 75.000 inwoners en huisvest het meer dan de helft van alle Haarlemmermeerders. Het landelijke dorp kreeg, met de planmatige groei van de nieuwbouwwijken, steeds meer vormen van stedelijkheid.
De schoksgewijze groei van de bevolking zorgt voor demografische golven binnen Hoofddorp in het algemeen en binnen de wijken in het bijzonder. Dit leidt tot concentratie van mensen die in dezelfde levensfase verkeren. Jonge kinderen worden pubers die vervolgens het ouderlijk huis verlaten, onderwijl bereiken hun ouders de pensioengerechtigde leeftijd. Al deze fases brengen hun eigen vraagstukken voort en vragen om een toegespitste benadering.